Mizar w Studziance

Po cerkwi w Ortelu i kościele w Polskowoli, kontynuuję skomplikowane tematy religijno-narodowościowe na tzw. ścianie wschodniej. Dziś będzie o cmentarzu muzułmańskim (mizar) w Studziance plus kilka słów o Tatarach na Podlasiu.

Najpierw zobaczy co pisze Słownik geograficzny Królestwa Polskiego o Studziance:

Zamieszkała przez ludność rusińską i tatarską. Gleba żytnia, urodzajna, ogrody warzywne i drzewa owocowe piękne. Mahometanie mają tu niewielki meczet. Nabożeństwo odbywa się w języku tureckim, ludność mówi zaś po polsku i rusińsku. Duchowny (mułła) ubiera się po turecku i on jeden zna turecki język. Zamożniejsi mają tu znaczne folwarki i dzieci do szkół posyłają. Cmentarz grzebalny mają pod wsią od strony północnej. Ludność trudni się uprawą roli, niektórzy rzemiosłami. Lud to pracowity i gościnny.

No dobra, skąd tu w ogóle Tatarzy? Otóż od końca XIV wieku osiedlali się oni w Wielkim Księstwie Litewskim, byli to min. różni uchodźcy polityczni i religijni, a także jeńcy. Tatarów najbardziej chyba kojarzymy ze służby wojskowej w Rzeczypospolitej (i tak już pod Grunwaldem walczyło kilka chorągwi tatarskich).

Z powodu pogarszającej się w XVII wieku sytuacji Tatarów w Polsce, min. zaległości w wypłacaniu żołdu i w latach 1671-72 część chorągwi tatarskich zbuntowała się i przeszła na stronę Turcji (wiki: Bunt Lipków - Lipkami nazywano Tatarów litewskich, nazwa Lipki pochodziła od tureckiej nazwy Litwy), okazało się że tam też nie jest różowo i część Tatarów wróciła do Rzeczypospolitej. W zamian za zaległy żołd Tatarzy otrzymali od Jana III Sobieskiego ziemie, min. właśnie w Studziance.


We wsi znajdował się wspomniany meczet (tak wyglądał - foto), ale został spalony w 1915 roku, przez wycofujące się wojska rosyjskie. Za to znajduje się tutaj mizar na stoku doliny rzecznej... ponoć początkowo zlokalizowany został na terenie podmokłym, ale potem przeniesiono go w obecne, bardziej suche miejsce. Od XIX wieku ogrodzony, ale pierwotnie był tylko otoczony rowem odwadniającym. Znajduje się na nim ok. 160 zachowanych nagrobków.











Większość inskrypcji jest już zupełnie zatarta, ale na części kamieni nagrobnych są jeszcze mniej lub bardziej czytelne.

















Linki:
- o Tatarach w Polsce i Litwie - Tatarzy polscy/litewscy, jazda tatarska
- kilka artykułów o Tatarach w Polsce
- mapka Ciekawe Podlasie